ریزوم چیست؟ زمین ساقه یا rhizome، ساقه زیر زمینی برخی از گیاهان است که به شکلی غیر معمول رشد میکند.
در بیشتر گونهها ریزوم به صورت افقی درون خاک به وجود میآید و ساختاری فاقد کلروفیل دارد. این قسمت در برخی از گیاهان همان ساقه اصلی است؛ ولی در بعضی از انواع، تنها بخشی از ساقههای جانبی را تشکیل میدهد.
زمین ساقه در تکثیر گیاه و ذخیره مواد مغذی مانند نشاسته، گلوکز و پروتئین در محافظت از گیاه در زمستان نقش کلیدی ایفا میکند.
انواع ریزوم کدامند؟
ریزومها بر اساس شکل و نحوه رشد به سه دسته کلی تقسیم میشوند. در این قسمت از مقاله باغبون تو به بررسی هر یک از انواع زمین ساقهها میپردازیم.
| انواع ریزوم: | مونوپودیال | سیمپودیال | کورم (پیاز ریزومی) |
| شکل و فرم زمین ساقه: | ضخیم و گوشتی | دراز و باریک | عمودی و کوتاه |
| نحوه رشد ریزوم: | رشد تودهای و محدود | رشد طولی و نامحدود | دارای ریشه منقبض شونده با رشد نامحدود |
| ناحیه رشد: | از قسمت جوانههای جانبی | از طریق جوانههای انتهایی | از قسمت جوانههای روی کورم جانبی |
| نمونه گیاه: | زنجبیل | بامبو | زعفران و گلایل |
تفاوت ریشه و ریزوم چیست؟
تفاوت اصلی ساقه زیر زمینی و ریشه در ساختار و عملکرد آنها است. ریزومها قسمتی از ساقه در زیر خاک هستند که آب و مواد غذایی را به سایر قسمتهای گیاه منتقل میکنند. این بخش تنها در بعضی از گیاهان وجود داشته و دارای گرهها، میان گرهها و جوانههای راسی است.
در مقابل آن ریشهها وظیفه حفظ گیاه درون خاک و جذب آب و مواد غذایی را بر عهده دارند. این عضو فاقد هرگونه گره، میانگره و برگ بوده و از قسمتهای مختلفی از جمله کلاهک، ناحیه تقسیم سلولی و ناحیه بلوغ سلولی تشکیل میشود.
مقالات مرتبط: پاجوش چیست؟
چه گیاهانی دارای ریزوم هستند؟
بسیاری از گیاهان چوبی، علفی و گلدار دارای زمین ساقه هستند. در اینجا به معرفی انواع گونههای دارای ریزوم میپردازیم.
گیاهان علفی: چای سبز، پونه، پیاز، نعناع، سنبل الطیب، چمن برمودا، پامپاس
ریزومهای چوبی: بلوط سمی، سپیدار، سرخس
زمین ساقههای گلدار: زنبق، گل ارکیده، نیلوفر آبی، اختر
انواع ساقه های زیرزمینی خوراکی + خواص آنها
بسیاری از ساقههای خوراکی در واقع نوعی از ریزوم هستند. این زمین ساقهها دارای خواص درمانی بینظیری هستند و به علت طعم و عطر بینظیر بعضی از آنها، در سراسر دنیا به عنوان چاشنی و طعم دهنده مواد غذایی نیز از آنها استفاده میشود. در اینجا به بررسی خواص چند مورد از ریزومهای معروف و محبوب میپردازیم.
1. زردچوبه، ریزوم خوش طعم و رنگ
یکی از مشهورترین ریزومها زردچوبه میباشد که علاوه بر طعم دادن به غذاها، خواص دارویی بینظیری دارد. این گیاه هندی با طبعی گرم و خشک، یک آنتی اکسیدان قوی است که به بهبود حافظه و کاهش التهابات در بدن کمک میکند.
مصرف زردچوبه در بیماران دیابتی باعث کنترل انسولین میشود؛ همچنین این گیاه با کاهش اشتها، در کنترل وزن افراد چاق نیز تاثیرگذار است.
2. زنجبیل، ادویه و داروی شرقی
زنجبیل یکی از زمین ساقههای خوش عطر و طعم با طبعی گرم است. این ادویه با بیش از 400 ترکیب طبیعی، در درمان تهوع و کمک به هضم غذا بسیار موثر میباشد. از دیگر خواص زنجبیل میتوان به بهبود یبوست و درمان گاز معده نیز اشاره کرد.
3. مارچوبه، زمین ساقهای گران قیمت
مارچوبه یکی دیگر از انواع ریزومهای خوراکی با خواص فوقالعاده است که در دسته گیاهان کمیاب و گران قیمت قرار دارد. این گیاه طبق تحقیقات بیان شده در healthline، دارای خواص آنتی اکسیدانی بوده که به دستگاه ایمنی بدن کمک میکند.
کاهش قند خون، بهبود عملکرد دستگاه گوارش و کاهش فشار خون و کلسترول، تنها بخشی از فواید این گیاه هستند.
4. سیر، ریزوم شناخته شده
سیر یکی از گیاهان دارویی مشهور در جهان است که استفاده از آن در طبخ غذاها، عطر و بویی ویژه به آنها میدهد. این ریزوم شناخته شده، به تقویت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از بیماریهای پوستی کمک کرده و با خواص بینظیر خود، به عنوان یک گیاه ضد سرطان شناخته شده است.
مطالب مرتبط: چیکار کنیم دیفن باخیا پاجوش بزنه
5. ریواس، ریزوم ترش و خوش طعم
ریواس گیاهی ترش مزه و خوش طعم است که بسیاری از افراد برای تهیه خورشهای خاص از آن استفاده میکنند. این سبزی فوقالعاده برای دستگاه گوارش بسیار مفید بوده و مصرف آن باعث هضم غذا میشود. از دیگر خواص دارویی این ریزوم خوراکی میتوان به پیشگیری از آلزایمر، تقویت استخوانها و پیشگیری از سرطان اشاره کرد.
تکثیر گیاهان از طریق ریزوم
ریزومها به گیاه مادر کمک میکنند تا از طریق تولید مثل غیرجنسی تکثیر رویشی انجام دهند. گونههای زنجبیل، صنوبر و بامبو از دسته گیاهانی هستند که از این شیوه استفاده میکنند.
