سمی‌ترین گیاهان جهان (10 گیاه خطرناک مرگبار)

نویسنده: نونا خرمایی پور
تاریخ انتشار: ۱۸ تیر ,۱۴۰۴
تاریخ آپدیت: 7 مرداد ,1404

در این مقاله از وب‌سایت باغبون تو، با ۱۰ مورد از سمی‌ترین گیاهان جهان آشنا می‌شویم. این بررسی شامل ترکیبات شیمیایی موجود در آن‌ها، نشانه‌های مسمومیت، محل رشد، و میزان خطرشان برای انسان و حیوانات است. اگر در آپارتمان خود گیاهانی را نگهداری می‌کنید، حتما پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ «گیاهان سمی آپارتمانی» را در سایت باغبون تو مطالعه کنید.

هدف این مطلب، افزایش آگاهی درباره‌ی این گیاهان و تأکید بر اهمیت شناخت آن‌ها برای پیشگیری از حوادث ناگوار است.

جدول مشخصات گیاهان سمی

نام گیاه	محل رشد	سم موجود	چرا سمی است؟
خرزهره	مدیترانه، آسیا، خاورمیانه، مناطق گرمسیری	اولئاندرین، نریین	اختلال در عملکرد قلب، آریتمی، ایست قلبی و مرگ حتی با مقدار کم
شوکران آبی	آمریکای شمالی، کنار رودخانه‌ها و مرداب‌ها	سیکوتوکسین	آسیب شدید به سیستم عصبی، تشنج، اغما و مرگ
گیاه کرچک	مناطق گرمسیری در سراسر جهان	ریسین	مختل کردن ساخت پروتئین در بدن، مرگ در دوز بسیار کم
آقاقیای زهرآگین	آمریکای شمالی، اروپا	روبین، فازین	تهوع، استفراغ، ضعف، کما؛ سمی بودن پوست، برگ و دانه‌ها
گل انگشتانه	اروپا، آسیا	دیژیتالین	اختلال ضربان قلب، افزایش یا کاهش ضربان و مرگ در صورت مصرف زیاد
تاتوره	آسیا، آفریقا، آمریکا	آتروپین، هیوسیامین، اسکپولامین	توهم شدید، خشکی دهان، تپش قلب، کما و مرگ
سرخ‌دار	اروپا، آسیا، آفریقا	تاکسین	ایست قلبی، مرگ سریع؛ حتی دانه‌های بلعیده‌شده کشنده‌اند
درخت خودکشی	هند، بنگلادش، جنوب شرق آسیا	سربرین	اثر شدید بر قلب، ابزار خودکشی یا قتل در برخی مناطق
چشم عروسک	آمریکای شمالی	کاردیوژنیک توکسین	ایست قلبی؛ ظاهر جذاب میوه آن بسیار خطرناک برای کودکان است
مانچینیل	کارائیب، آمریکای مرکزی، سواحل استوایی	فوروکومارین و دیگر سموم	شیره سوزاننده، دود محرک و کورکننده، میوه کشنده؛ حتی سایه‌اش آسیب‌زاست

1. خرزهره (Nerium oleander)

خرزره یکی از خطرناک‌ترین گیاهان زینتی جهان است که به دلیل ظاهر جذاب و گل‌های زیبایش در بسیاری از پارک‌ها و باغ‌ها کاشته می‌شود؛ با وجود زیبایی ظاهری گل‌های آن، باید توجه داشت که تمامی بخش‌های این گیاه سمی هستند و حتی مقدار کمی از آن می‌تواند برای انسان‌ و حیوانات کشنده باشد. این ویژگی خرزهره، اهمیت احتیاط در مواجهه با آن را دوچندان می‌کند؛ چرا که زیبایی‌ این گیاه ممکن است شما را از خطرات مرگبار آن غافل کند.

علائم مسمومیت: حالت تهوع، استفراغ، اسهال، کاهش ضربان قلب و ضعف بدنی
⚠ حتی دود حاصل از سوزاندن گیاه خرزهره نیز می‌تواند سمی و خطرناک باشد.

2. شوکران آبی (Cicuta)

گیاه شوکران آبی یکی از مرگ‌بارترین گیاهان بومی آمریکای شمالی است که اغلب در مناطق مرطوب مانند کنار رودخانه‌ها، مرداب‌ها و تالاب‌ها رشد می‌کند. این گیاه حاوی سم بسیار قوی‌ای به نام سیکوتوکسین است که تنها مقدار اندکی از آن می‌تواند باعث بروز تشنج‌های ناگهانی، اختلالات عصبی شدید و در نهایت مرگ دردناک شود.
خطر اصلی که مردم را به اشتباه میندازد، شباهت زیاد آن به برخی سبزیجات خوراکی است که مصرف یا حتی تماس با این گیاه بدون شناخت قبلی، تهدیدی جدی برای سلامت انسان به شمار می‌رود.

علائم مسمومیت: اسپاسم عضلانی، تشنج، کاهش هوشیاری، و در نهایت ایست تنفسی

3. گیاه کرچک (Ricinus communis)

دانه‌های گیاه کرچک ظاهری جذاب و براقی دارند، اما حاوی یکی از قوی‌ترین سم‌های طبیعی به نام ریسین هستند؛ ریسین‌ها با توقف فرآیند ساخت پروتئین در سلول‌ها، مرگ سلولی را ایجاد می‌کنند.

مصرف تنها چند دانه از این گیاه می‌تواند فرد بالغ را به مرگ برساند. با این حال، روغن کرچک که برای مصرف خوراکی است، از طریق فرآوری دقیق و پالایش مناسب از دانه‌های گیاه استخراج می‌شود و در صورت انجام صحیح این فرآیند، بدون سم و ایمن برای مصرف است.

علائم مسمومیت: سردرد، تب، حالت تهوع، خون‌ریزی داخلی و مرگ طی چند روز

4. آقاقیا (Robinia pseudoacacia)

اقاقیای زهرآگین، که با نام‌های دیگری مانند آقاقیای دروغین یا اقاقیای سیاه نیز شناخته می‌شود، درختی زینتی با گل‌های سفید و معطر است که امروزه در بسیاری از مناطق جهان از جمله ایران کاشته می‌شود. این گیاه با وجود ظاهر زیبایش، دارای ترکیباتی سمی مانند روبین و فازین در برگ، پوست و دانه‌هایش است که مصرف این بخش‌ها می‌تواند منجر به بروز علائم دردناک بدنی و در موارد حاد، به کما شود.
به دلیل شباهت ظاهری درخت اقاقیا با آکاسیای خوراکی، اغلب اشتباه گرفته می‌شود و متاسفانه، دام‌ها، به ویژه در فصل بهار، در معرض مسمومیت با آن قرار می‌گیرند.

علائم مسمومیت: تهوع، ضعف عضلانی، خواب‌آلودگی شدید، گاهی اوقات تشنج

5. گل انگشتانه (Digitalis purpurea)

این گیاه دارای گل‌های کوچک به رنگ‌های بنفش، صورتی و سفید است که از نظر ظاهری زینتی و جذاب می‌باشد، اما در عین حال بسیار سمی است. با وجود اینکه این گیاه در طب سنتی و برای درمان بیماری‌های قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد، مصرف خودسرانه آن می‌تواند عملکردی برعکس، از جمله ایست قلبی، را در پِی داشته باشد.
قسمت‌هایی از این گل سمی است و با وجود خواص گیاهی و درمانی که دارد حتما قبل از مصرف با پزشک خود مشورت داشته باشید.

علائم مسمومیت: کاهش یا افزایش شدید ضربان قلب، تاری دید، تهوع، گیجی.

6. تاتوره، ماده مخدر (Datura stramonium)

ممکن است بگویید که چگونه یک گیاه می‌تواند هم خواص دارویی و هم سمی کشنده داشته باشد؟ علت این موضوع تفاوت بین دوز موثر دارویی و دوز سمی است که بسیار نزدیک به هم قرار دارند، به طوری که تفاوت میان مقدار درمانی و مقدار خطرناک برای انسان بسیار ناچیز است.
از گیاه تاتوره که با برگ‌های بزرگ و گل‌های سفید قیفی شکل شناخته می‌شود، در بسیاری از مکان‌ها یافت می‌شود، ماده‌ای به نام (آتروپین) استخراج می‌شود که خاصیت ضد زهر دارد. همچنین، ترشح مواد دیگری مانند (هیوسامین) و (اسکپولامین) باعث علائمی چون از دست رفتن کنترل ذهن، توهم، تاثیر بر روی سیستم عصبی و مصرف آن در دوز بالا به مرگ و کما ختم می‌شود.

علائم مسمومیت: توهم، خشکی دهان، گشاد شدن مردمک چشم، رفتارهای غیرعادی، اغما

شاید دوست داشته باشید با (روش‌های تکثیر پتوس)، یکی از محبوب‌ترین گیاهان آپارتمانی، آشنا شوید.

7. سرخ‌دار (Taxus baccata)

درختچه سرخ‌دار، یک گیاه همیشه سبز با برگ‌های سوزنی و میوه‌های قرمز است که رشد بسیار کم و ارتفاع آن تا حدود ۲۰ متر می‌رسد و طول عمر آن تقریبا ۲۰۰۰ سال است. تمامی بخش‌های این گیاه به جز قسمت ژله‌ای قرمز میوه آن سمی هستند و به شدت خطرناک می‌باشند.
تاکسین موجود در گیاه سرخ‌دار، تاثیری مستقیم بر قلب دارد و ممکن است منجر به ایست قلبی سریع گردد؛ حتی می‌تواند باعث مرگ دام‌ها در صورت تغذیه از آن شود.

علائم مسمومیت: سردرد، سرگیجه، مشکلات تنفسی، ایست قلبی

8. درخت خودکشی (Cerbera odollam)

درخت چری موچی، که به عنوان درخت خودکشی یا درخت مرگ نیز شناخته می‌شود، درخت استوایی است که عمدتا در هند و بنگلادش یافت می‌شود. این درخت میوه‌هایی بسیار سمی حاوی سم سربرین به بار می‌آورد که خوردن آن منجرب به ایست قلبی و مرگ می‌شود.
متاسفانه، در برخی مناطق، این درخت به عنوان ابزار جنایی و خودکشی به طور گسترده استفاده می‌شود. محبوبیت آن به عنوان سلاح قتل، دشواری تشخیص مرگ ناشی از سم سربرین در کالبدشکافی است، که این امر، آن را به سلاحی موثر در قتل‌های مخفیانه تبدیل کرده است.

علائم مسمومیت: تپش قلب نامنظم، حالت تهوع، درد شکمی، ایست قلبی

9. چشم عروسک (Actaea pachypoda)

گیاه چشم عروسک به دلیل شباهت بسیار زیاد میوه‌های سفید و نقطه‌دار آن به چشم انسان به این نام معروف شده است. میوه‌ها و دانه‌های این گیاه حاوی سمی به نام توکسین‌های کاردیولوژیک هستند که می‌توانند عملکرد طبیعی قلب را مختل کرده و خطر مرگ و ایست قلبی را در پی دارد.
شناخت این گیاه و اجتناب از تماس یا مصرف آن به ویژه در مناطق جنگلی ضروری است، چرا که حتی مصرف مقدار کمی از این میوه‌ها ممکن است به مسمومیت شدید و مرگ منجرب شود.

علائم مسمومیت: تهوع شدید، کاهش ضربان قلب، ایست قلبی

10. مانچینیل (Hippomane mancinella)

درخت مانچنیل یکی از خطرناک‌ترین و سمی‌ترین درختان جهان است که در مناطق آمریکای مرکزی یافت می‌شود. تماس پوستی با شیره این درخت می‌تواند منجر به سوختگی‌های شدید شود و دود حاصل از سوختن آن ممکن است باعث نابینایی گردد. خوردن مقدار اندکی از میوه‌های این درخت خطر مرگ حتمی را در پی دارد. بنابراین، شناخت این درخت و دوری از آن برای افرادی که به آمریکای مرکزی سفر می‌کنند، بسیار حیاتی است.

علائم مسمومیت: سوزش پوست، آسیب به چشم‌ها، تورم گلو، درد شدید شکم
⚠ حتی باران عبوری از میان شاخه‌های آن می‌تواند باعث آسیب پوستی شود.

سوالات متداول

1. چگونه می‌توان گیاهان سمی را از گیاهان خوراکی تشخیص داد؟

برخی نشانه‌های هشدار دهنده برای تشخیص گیاهان سمی شامل بوی تند یا ناخوشایند، شیره‌های سفید یا رنگی، میوه‌های جذاب و ناشناخته و برگ‌هایی با بریدگی‌های خاص است. با این حال بسیاری از گیاهان سمی ظاهری شبیه گیاهان خوراکی دارند که تشخیص آنها را دشوار می‌کند. بهترین روش برای جلوگیری از مصرف گیاهان سمی، استفاده از منابع معتبر گیاه‌شناسی و پرهیز از مصرف گیاهان ناشناخته است.

2. آیا ممکن است گیاهان زینتی داخل خانه هم سمی باشند؟

برخی گیاهان زینتی محبوب مانند دیفن باخیا، فیلودندرون و کالادیوم حاوی ترکیبات سمی هستند که در صورت جویده شدن، تماس با چشم یا خورده شدن می‌توانند باعث تحریک شدید، تورم یا حالت تهوع شوند. بنابراین، بهتر است این گیاهان را در مکان‌هایی نگه دارید که کودکان و حیوانات خانگی به آن دسترسی نداشته باشند.

3. آیا همه گیاهان سمی در تماس با پوست خطرناک‌اند یا خیر؟

تمام گیاهان سمی تنها از طریق تماس پوستی خطرناک نیستند؛ گیاهانی مانند پیچک سمی و خرزره می‌توانند از طریق لمس نیز موجب التهاب، خارش و اورات پوستی شوند، اما این گیاهان منجر به مرگ نمی‌شوند. بنابراین، آگاهی و احتیاط در برخورد با این نوع گیاهان اهمیت دارد تا از بروز مشکلات پوستی و مسمومیت‌های احتمالی جلوگیری شود.